„Bridge 60+”
Rekreacja i uczenie się dorosłych
1. WPROWADZENIE
W psychologii rozwojowej wyodrębniane są trzy etapy rozwoju człowieka dorosłego:
- wczesna dorosłość (od 20 do 30-40 lat) to pierwszy z nich, charakteryzujący się najwyższym poziomem zdolności przyswajania i stosowania wiedzy oraz pojawiającym się relatywizmem w myśleniu (tzn. zdolnością przyjmowania, że prawda jest zmienna, stopniowalna, uzależniona od okoliczności), ułatwiającym wzajemne zrozumienie,
- średnia dorosłość (od 30-40 do 50-60 lat), podczas której większość zdolności intelektualnych utrzymuje się na ustabilizowanym poziomie. Wraz z wiekiem obniża się wprawdzie prędkość przetwarzania informacji i reakcji, ale tylko w sytuacjach, w których czas jest odmierzany np. w minutach. Osoby w wieku średnim mają tendencję do wolniejszego analizowania i rozwiązywania problemów ze względu na odnoszenie ich do własnego, bogatego doświadczenia. Jednakże doświadczenie to i nieustanna aktywność umysłowa niwelują problemy z pamięcią i koncentracją,
- późna dorosłość (powyżej 55-66 lat, okres inaczej określany wiekiem senioralnym, trzecim wiekiem), charakteryzująca się spadkiem inteligencji warunkowanej genetycznie przy jednoczesnym utrzymywaniu się na stałym poziomie, a niekiedy nawet wzroście, inteligencji zależnej od własnej aktywności i uwarunkowań społecznych. Jest to etap równowagi pomiędzy logiczną sferą poznania i obszarem intuicyjno-emocjonalnym.
Wśród osób dorosłych występuje dość duże zróżnicowanie pod względem możliwości i tempa uczenia się, które zależne jest od dotychczasowych doświadczeń, posiadanych zdolności i wcześniejszej edukacji. Właśnie owa różnorodność czasem, zwłaszcza na początku uczenia się gry w brydża, może być przyczyną poczucia zagubienia. Dlatego osoba szkoląca powinna być nastawiona na wspieranie uczestników w rozwiązywaniu problemów intelektualnych pojawiających się podczas nauki gry.
Nowoczesna edukacja dorosłych, to taka, w której nauczyciel nie wyznacza „jedynej słusznej” drogi uczenia się. W zamian za to nauczyciel jako trener, facylitator czy moderator wykorzystuje osobiste zainteresowania, doświadczenie i wewnętrzną motywację dorosłych do uczenia się. Kreując pozytywne i wpierające środowisko uczenia się tak, aby możliwa była współpraca dająca poczucie bezpieczeństwa, motywuje dorosłego ucznia do samodzielnego zdobywania wiedzy, inspiruje i wzmacnia procesy uczenia się. Uczący się, dzięki takim działaniom nauczyciela, samodzielnie kieruje procesem uczenia się gry w brydża i rozwoju, sam stawia sobie wyzwania, a przez to wzmacnia poczucie własnego sprawstwa i własnej wartości.
Poradnik zawiera najistotniejsze i najbardziej niezbędne informacje dla instruktorów i nauczycieli gry w brydża uczących osoby dorosłe, ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki wieku senioralnego.
W punkcie II. przedstawione są założenia strategii P-I-W-K-O (autorstwa P. Błajeta) określające ogólne zasady pracy z seniorami. Przestrzeganie tych zasad jest niezbędne, aby aktywność seniorów sprzyjała ich rozwojowi i zdrowiu.
W punkcie III. cele aktywności rekreacyjnej: samodoskonalenie, wypoczynek i rozrywka zestawiono z walorami tkwiącymi w aktywności rekreacyjnej: fizycznymi, psychicznymi, poznawczo-rozwojowymi i wychowawczo-kulturowymi.
W punkcie IV. przedstawiono proces uczenia się jako cykl, w którym punktem wyjścia jest doświadczenie jednostki i jego analiza, a nie, jak w przypadku tradycyjnego podejścia, wprowadzenie teoretyczne.
W punkcie V. omówiono rolę motywacji w uczeniu się oraz wskazano czynniki warunkujące kształtowanie motywacji wewnętrznej.
W punkcie VI. opisano cechy nauczyciela potrafiącego w odpowiedni sposób motywować dorosłych uczniów do uczenia się i zmagania z wyzwaniami.
W punkcie VII. poszczególne składniki procesu uczenia się dorosłych (procesu andragogicznego) opisano i porównano ze składnikami procesu uczenia się dzieci i młodzieży (procesu pedagogicznego), wskazując na odmienność procesu uczenia się dorosłych.
W punkcie VIII. wskazano na możliwości wykorzystania nowoczesnych technologii w procesie uczenia się dorosłych.
2. STRATEGIA P-I-W-K-O
Nazwa P-I-W-K-O jest akronimem od pierwszych liter określeń: personalizacja, integralność, wyzwania, kooperacja, osobiste cele.
Personalizacja
Działanie – nauka gry w brydża – powinno być zgodne z intencjami podmiotu włącznie z samodzielnym lub zespołowym projektowaniem, ma dostarczać radości, satysfakcji i poczucia sukcesu. Niezmiernie istotnym jest rozumienie sensu aktywności oraz refleksyjnego nastawienia wobec własnej aktywności, ponieważ odczucie i poznanie sensu oraz refleksja stanowią ważny czynnik kształtowania motywacji wewnętrznej. Reasumując: aby te efekty uzyskać, ważny jest nie tylko obiektywny aspekt działań – czyli co i jak się robi – ale nie mniej istotny jest aspekt subiektywny, czyli, jakie znaczenie nadaje danemu działaniu uczący się brydża.
W procesie uczenia się osób dorosłych najistotniejsze jest to, aby podejmowane aktywności poznawcze odpowiadały osobistym preferencjom i możliwościom rozwojowym uczącego się. Trzeba też pamiętać, że osoby dorosłe uczą się efektywniej w wybranym przez siebie tempie niż pod presją czasu.
Integralność
Integralności oznacza zgodność między trzema sferami „ja”, „my”, „to”:
- „ja” (wartości – cele – odczucia jednostkowe),
- „my” (wartości – cele – odczucia grupowe),
- „to” (wizja – strategia – działania – efekty).
Gdy uczący podejmuje się jakiegoś wyzwania, na przykład nauczenia się konkretnego systemu licytacji w brydżu, to istotne jest uzyskanie pożądanego efektu: efektywne posługiwanie się systemem licytacji (sfera „to”). Aby jednak proces uczenia się był w pełni efektywny, istotne są odczucia jednostki w związku ze stosowaniem danego systemu, jej przemyślenia, uwagi krytyczne, stopień satysfakcji (sfera „ja”). Ponieważ brydż jest grą zespołową, niezmiernie istotne jest też to, w jakim stopniu zespół potrafi porozumieć się i odczuć zadowolenie i sensowność działań z wykorzystaniem danego systemu licytacji (sfera „my”).
Wyzwania
Człowiek rozwija się poprzez podejmowanie wyzwań. Nastawienie na podejmowanie wyzwań nie jest zarezerwowana tylko dla młodego wieku. Przykłady pokazują, że zmaganie się z trudnościami, elementy ryzyka, podejmowanie prób przekraczających aktualne możliwości ma swój sens i uzasadnienie również w wieku senioralnym. W toku ewolucji w układzie nerwowym człowieka ukształtowała się preferencja dla podejmowania trudnych i złożonych zadań, bo to warunkowało zwycięstwo w walce o przetrwanie.. Skutkiem tego odczuwamy radość i podniecenie – uniesienie, gdy zmagamy się z wyzwaniami przekraczające nasze aktualne kompetencje, które dzięki tym wyzwaniom mogą się rozwijać. Dlatego uczenie się brydża powinno być związane z doświadczaniem trudności i wyzwań.
Kooperacja
Mogące występować w wieku senioralnym zmiany w psychice i stany depresyjne, niepokój i niechęć do innych nie sprzyjają nawiązywaniu więzi, a izolacja z kolei jest czynnikiem, który wzmaga stan przygnębienia. Wyjście z tego kręgu nie jest proste, jednak z punktu widzenia skuteczności strategii uczenia się – niezbędne.
Proces uczenia się toczy się przede wszystkim w interakcji ze środowiskiem, a wiedzę zdobywa się poprzez transformację doświadczenia – dzięki możliwości przeżywania różnych sytuacji i wymiany doświadczeń z innymi uczestnikami procesu kształcenia można uczyć się najefektywniej.
Uczenie się brydża jest więc okolicznością sprzyjającą zapobieganiu stanom depresyjnym, wrogości, przygnębienia i izolacji. Sytuacja współpracy w podejmowaniu wyzwań związanych z grą sprzyja nawiązywaniu bliższych relacji i przyjaźni. Współpraca w grupie jest też okazją do weryfikacji własnych kompetencji wśród rówieśników
Kooperacja może dotyczyć różnych sfer życia:
- bytowych – na przykład pomaganie,
- osobistych, zdrowotnych – na przykład udzielanie wsparcia,
- związanej z czasem wolnym – na przykład wspólna zabawa, gra w brydża
- towarzyskich, aktywności społecznej – na przykład z wykorzystywaniem relacji bezpośrednich i on-line, również w nauce brydża
Osobiste cele
Seniorzy w swojej aktywności powinni kierować się tzw. zasadą egoizmu racjonalnego, według której zawsze racjonalne jest dążenie do własnego największego dobra (które jest moralne i cnotliwe), a inne postępowanie nie jest słuszne. Natomiast, poświęcanie się dla innych zamiast realizacji osobistych celów może uniemożliwiać doświadczanie przyjemności, radości, a doświadczenie pozytywnych stanów w wieku senioralnym stanowi antidotum na skutki depresyjnego działania „piekielnej mieszanki”: obniżonego poziomu serotoniny i podwyższonego poziomu cholesterolu. Kierowanie się w aktywności własną przyjemnością i oczekiwaniem osobistej satysfakcji może sprzyjać podejmowaniu inicjatyw zgodnych w własnymi potrzebami bez doznawania poczucia winy. Nastawienie takie ma w sobie coś z dziecięcej żywiołowości, ale nie szaleństwa, bowiem egoistyczna żywiołowość będzie korygowana przez racjonalną odpowiedzialność. Przyjemność, satysfakcja, żywiołowość powinna być udziałem seniorów grających w brydża.
Zwróć uwagę! Zapamiętaj!
- Działanie seniora powinno być zgodne z jego intencjami włącznie z samodzielnym lub zespołowym projektowaniem, ma dostarczać radości, satysfakcji i poczucia sukcesu.
- Aby uczenie się gry w brydża było w pełni efektywne, istotne jest nie tylko dbanie o efekty zewnętrzne (sfera „to”), ale też o odczucia i satysfakcję (sfera „ja”) i o poczucie zgodności i spójności zespołowej (sfera „my”)
- Podejmowanie wyzwań nie jest zarezerwowana tylko dla młodego wieku, zmaganie się z trudnościami, elementy ryzyka, podejmowanie prób przekraczających aktualne możliwości ma swój sens i uzasadnienie również w wieku senioralnym.
- Proces uczenia się toczy się przede wszystkim w interakcji ze środowiskiem, a wiedzę zdobywa się poprzez transformację doświadczenia – dzięki możliwości przeżywania różnych sytuacji i wymiany doświadczeń z innymi uczestnikami procesu kształcenia można uczyć się najefektywniej.
- Sytuacja współpracy w podejmowaniu wyzwań sprzyja nawiązywaniu bliższych relacji i przyjaźni.
- Seniorzy w swojej aktywności powinni kierować się zasadą egoizmu racjonalnego, według której zawsze racjonalne jest dążenie do własnego największego dobra.
3. Model walorów aktywności rekreacyjnej
Model walorów aktywności rekreacyjnej (wg J. Ożdzińskiego)
Główne cele aktywności rekreacyjnej jaką jest gra w brydża to: samodoskonalenie, wypoczynek i rozrywka (środkowe koło na rycinie). Cele te mogą być realizowane na różne sposoby („koło” celów obraca się, co symbolizują strzałki) dzięki temu, że aktywność rekreacyjna posiada różne walory: fizyczne, psychiczne, poznawczo-rozwojowe, wychowawczo-kulturowe. Jeśli brydż sprzyja, na przykład, odnowie sił, odprężeniu psychicznemu, aktywności psychicznej, poznaniu własnych potrzeb, rozwojowi zainteresowań, zaspokajaniu potrzebie prestiżu, aktywności społecznej, to w ten sposób realizowane są główne cele aktywności rekreacyjnej: samodoskonalenie, wypoczynek i rozrywka. Zaprezentowany model może być pomocny w projektowaniu poszczególnych zajęć nauki gry w brydża z kładzeniem akcentu na różne walory podczas kolejnych zajęć.
Zwróć uwagę! Zapamiętaj!
- Aktywność rekreacyjna ma walory fizyczne, psychiczne, poznawczo-rozwojowe, wychowawczo-kulturowe i dzięki nim mogą być realizowane cele rekreacji: rozrywka, samodoskonalenie, wypoczynek.
4. Uczenie się dorosłych
Na proces uczenia się, wg D. Kolba, można patrzeć jak na pewien cykl, w którym główną funkcję pełni doświadczenie jednostki i jego analiza. Na ów cykl składają się cztery etapy (lewa strona poniższej ryciny):
- konkretne doświadczenie (np. próbna licytacja), zgadzające się z poglądami uczącego się – od tego zaczyna się proces kształcenia,
- przemyślenie, refleksyjna obserwacja, kiedy to doświadczenie poddawane jest analizie (analiza licytacji),
- abstrakcyjna konceptualizacja, gdy uczący kontynuuje analizę danych i zaczyna wyciągać wnioski z doświadczenia, w którym uczestniczył (analiza błędów w licytacji, tworzenie ogólnych zasad, wnioski na przyszłość),
- planowanie i aktywne eksperymentowanie rozpoczyna się, gdy uczący się zmienia swoje zachowanie i zaczyna eksperymentować z nową wiedzą, by sprawdzić, czy nowo wypracowane teorie są przydatne w rozwiązywaniu problemów i podejmowaniu decyzji. Opisane etapy prezentuje ryc.2 (lewa strona ryciny).
Uczący się brydża może uogólniać zaobserwowane prawidłowości na inne sytuacje oraz odnosić doświadczenie do szerszych zasad brydża i koncepcji teoretycznych, pozwalających mu lepiej je zrozumieć. Dzięki temu wiedza teoretyczna nie jest odległa od osobistych doświadczeń ani nie jest obca. Dodatkowo każde kolejne doświadczenie może być dla uczącego się okazją do wyciągnięcia wniosków oraz może zapoczątkować następny cykl uczenia się. Koncepcja D. Kolba prezentuje dokładnie odwrotny tok postępowania w stosunku do tradycyjnego. To tradycyjne podejście zakłada, że najpierw trzeba podać pewną teorię, a dopiero, gdy uczący się ją poznają, można przejść do ćwiczeń praktycznych (prawa strona ryciny). Kolb odrzuca ten tradycyjny model.
Zwróć uwagę! Zapamiętaj!
- Uczenia się dorosłych to cykl, w którym doświadczenie jednostki i jego analiza jest punktem wyjścia jest pełni główną funkcję.
- Każde kolejne doświadczenie jest dla uczącego się okazją do wyciągnięcia wniosków oraz zapoczątkowuje następny cykl uczenia się.
5. Motywacja dorosłych w uczeniu się
Główną motywacją osób dorosłych jest motywacja wewnętrzna. Zewnętrzne naciski i pochwały są mniej skuteczne. Motywacja wewnętrzna oznacza, że głównymi powodami uczestnictwa w brydżu jest podniecenie, radość, zamiłowanie do działania oraz możliwość zaprezentowania i poprawy swoich umiejętności – czyli w skrócie to wszystko co sprawia, że brydż nas bawi i cieszy. Natomiast motywacja zewnętrzna przejawia w oczekiwaniu trofeów, nagród, sławy, awansu społecznego, ewentualnie korzyści materialnych.
Bardziej szczegółowym ujęciem jest model uczenia się dorosłych autorstwa M.S. Knowlesa. Zgodnie z tym modelem, dorośli mają skłonność do wyzwalania wyższej motywacji, gdy widzą możliwość rozwiązania w ten sposób problemów życiowych lub dostrzegają wewnętrzne korzyści płynące z procesu uczenia się. Nie oznacza to jednak, że nagrody zewnętrzne (np. pochwała, zwycięstwo w grze) nie mają znaczenia. Wprost przeciwnie – stanowią niezwykle ważne motywatory. Tym niemniej silniejszym czynnikiem motywacyjnym jest zaspokojenie potrzeb wewnętrznych danej osoby, jak np.: pragnienie osiągania większego zadowolenia z gry w brydża, podwyższenia poczucia własnej wartości, jakości życia itp.
Motywacja dorosłych do uczenia się zależy od czterech czynników (wg M.S. Knowlesa):
Dorośli chcą odnosić sukcesy w uczeniu się; kiedy uczestnik kursu brydża jest z siebie dumny – na przykład dlatego, że jego wysiłek umożliwił mu osiągnięcie sukcesu – z łatwością zabierze się za kolejne zadania i wykaże się wytrwałością, prawdopodobnie w oczekiwaniu na ponowne przeżycie pozytywnych uczuć; jeśli natomiast uczący się przeżyje silne uczucie wstydu w sytuacji niepowodzenia, może opierać się ponownemu zaangażowaniu w sytuacje zadaniowe, w tej sytuacji niezmiernie istotne będzie wsparcie nauczyciela i współuczestników; ważne: osoba ucząca się, przed przystąpieniem do rozwiązywania danego zadania, będzie szukać odpowiedzi na pytanie, czy wykonanie go zakończy się sukcesem, i czy wobec tego jest to dla niej opłacalne;
Dorośli chcą mieć poczucie wpływu na uczenie się; siła woli nadaje motywacji nową jakość, siła woli jest związana z przejęciem odpowiedzialności za swój rozwój, dzięki niej uczący się brydża unika pokus odciągających go od celu; celem nauczyciela prowadzącego szkolenie osób dorosłych powinno być wytworzenie sytuacji, w której chęć pogłębiania przez uczestników szkolenia wiedzy o brydżu trwałaby jeszcze po zakończeniu zajęć; to dzięki woli uruchamiane są procesy metapoznawcze (czyli myślenie o myśleniu: procesy metapoznawcze odpowiadają za planowanie czynności poznawczych niższego rzędu, za nadzór i kontrolę nad ich wykonaniem, a także za analizę informacji zwrotnych i wyciąganie wniosków z uprzednich doświadczeń), umożliwiające rozwiązanie danych zadań
Dorośli chcą mieć przekonanie, że uczą się czegoś wartościowego, prowadzący kurs brydża powinien umieć pokazać wartość działania i sens celu, do którego uczestnicy będą zmierzać podczas szkolenia
Dorośli chcą, by uczenie się sprawiało im przyjemność i radość; radość należy rozumieć jako „dodaną wartość” przyjemności, tym, co nadaje przyjemności wartość radości, jest włożony wysiłek w realizację celu; im większy wysiłek, tym większa radość.
Zwróć uwagę! Zapamiętaj!
- Główną motywacją osób dorosłych jest motywacja wewnętrzna. Zewnętrzne kary i nagrody są mniej skuteczne.
- Motywacja dorosłych do uczenia się zależna jest od:
- oczekiwania sukcesu lub odnoszonych sukcesów,
- siły woli,
- wartości realizowanego zadania,
- doświadczanej przyjemności i radości w związku z realizacją zadania.
6. Model nauczyciela brydża wzbudzającego motywację u uczących się
M. S. Knowles zaproponował model cech i umiejętności niezbędnych dla nauczycieli chcących wzbudzać motywację u uczących się osób dorosłych Cechy te i umiejętności zostały uporządkowane w czterech kategoriach:
- wiedza specjalistyczna andragogiczna (o uczeniu się dorosłych) i metodyczna (z zakresu nauki brydża): nauczyciel powinien zdawać sobie sprawę z tego, co jest korzystne dla dorosłych w procesie uczenia się brydża, a także być przygotowanym merytorycznie do przekształcenia wiedzy we wskazówki dotyczące procesu uczenia się.
- empatia: nauczyciel powinien mieć realistyczny obraz potrzeb i oczekiwań dorosłego ucznia; powinien także potrafić dopasować wskazówki i polecenia do poziomu doświadczeń i stopnia rozwoju uczestnika procesu szkoleniowego.
- entuzjazm: przejawia się poprzez zaangażowanie i działania animacyjne prowadzone przez nauczyciela; powinien on ponadto cenić to, czego uczy i wyrażać swoje zaangażowanie poprzez odpowiedni poziom emocji, ruchu i energii podczas prowadzonych zajęć.
- przejrzystość: przejrzystość, wyraża się głównie przez siłę języka i organizacji nauczyciela; większość uczniów musi być w stanie go zrozumieć i podążać za jego wskazówkami; nauczyciel brydża powinien umożliwiać uczniom poszerzenie rozumienia treści, jeśli nie były one wystarczająco jasno przedstawione za pierwszym razem.
Zwróć uwagę! Zapamiętaj!
- Aby nauczyciel mógł pobudzać motywację dorosłych uczących się powinien:
- posiadać wiedzę specjalistyczną o procesie uczenia się dorosłych oraz umiejętności przekształcania merytorycznej wiedzy we wskazówki przekonujące i przystępne dla uczących się,
- cechować się zdolnością empatii,
- być entuzjastą tego, co robi,
- posiadać zdolność przejrzystego rozumowania i wyjaśniania problemów pojawiających w trakcie procesu uczenia się.
7. Składniki procesu uczenia się dorosłych
Składniki procesu uczenia się dorosłych (Knowles M.S., Holton E.F. III, Swanson R.A. [red.], Edukacja dorosłych,)
W tabeli zestawiono charakterystyki ośmiu elementów procesu uczenia: przygotowanie ucznia, atmosfera, planowanie, diagnozowanie potrzeb, wyznaczanie celów, tworzenie planu uczenia się, metody i techniki, ewaluacja. Zestawienie to wskazuje na różnice procesu pedagogicznego (uczenie się dzieci i młodzieży) i andragogicznego (uczenie się dorosłych).
| The element | The child and youth learning | The adult learning |
|---|---|---|
| Przygotowanie ucznia | Minimalne | Zapewnienie niezbędnych informacji, przygotowanie do uczestnictwa, pomoc w sformułowaniu realistycznych oczekiwań, zainicjowanie namysłu nad treściami kursu brydża |
| Atmosfera | formalna, nastawiona na współzawodnictwo, zorientowana na nauczyciela | zaufanie, obustronny szacunek, nieformalne, ciepłe stosunki, współdziałanie, wsparcie, autentyzm, troska |
| Planowanie | przez nauczyciela | wspólne planowanie przez ucznia i nauczyciela treści kursu |
| Diagnozowanie potrzeb | przez nauczyciela | poprzez wspólne (nauczyciel i uczący się) oszacowanie |
| Wyznaczanie celów | przez nauczyciela | poprzez obustronne negocjacje |
| Tworzenie planu uczenia się | Logika dziedzinowa/ przedmiotowa, tworzenie w całości skoncentrowane na treści | sekwencyjne, w zależności od gotowości dorosłego ucznia, w całości skoncentrowane na problemie |
| Metody i techniki | koncentracja na przekazie | koncentracja na poszukiwaniu |
| Ewaluacja | przez nauczyciela | wzajemne ponowne diagnozowanie potrzeb, wspólna ocena programu |
Zwróć uwagę ! Zapamiętaj !
- Dorośli muszą wiedzieć, dlaczego potrzebują się uczyć;
- Dorośli chcą i potrzebują uczyć się przez doświadczenie;
- Dorośli podchodzą do uczenia się jak do rozwiązywania problemów;
- Dorośli uczą się najlepiej wtedy, gdy temat jest dla nich wartością bezpośrednią.
8. Wykorzystanie ICT (Information and Communication Technology – nowoczesnych technologii) w kształceniu dorosłych
Kształceniu dorosłych bez obecności nauczyciela kształcenia sprzyja rozwój internetu i nowoczesnych technologii, a w szczególności mediów społecznościowych oraz wyraźnie dostrzegalnego w internecie nurtu Web 2.0. Kształceniu takiemu sprzyja też rozwój technologii i narzędzi mobilnych.
Społecznościowe uczenie się dorosłych może odbywać się z wykorzystaniem popularnych serwisów:Facebook, YouTube, czy Twitter, ale także na różnych platformach edukacyjnych, wortalach, specjalistycznych forach dyskusyjnych. Coraz popularniejsze jest też prowadzenie bądź czytanie blogów.
Jednakw kształceniu dorosłych jednym z bardziej skutecznych rozwiązań okazuje się być blended learning. Polega on na łączeniu w procesie kształcenia nauczania tradycyjnego z zastosowaniem nowoczesnych technologii.
Zwróć uwagę! Zapamiętaj !
- W kształceniu dorosłych jednym z bardziej skutecznych rozwiązań jest blended learning, czyli łączenie nauczania tradycyjnego z zastosowaniem nowoczesnych technologii: internetu, mediów społecznościowych, narzędzi mobilnych.